TYANA KRALLIĞI VE KRAL WARPALAWA (M.Ö. 8 yüzyıl)
MEHMET BİLDİRİCİ
Tyana (Tuvana) Krallığı, Konya Ereğli (İvriz), Tyana (Niğdde-Bor- Kemerhisar, Nekita (Niğde), Andaval (Niğde Aktaş) bölgelerinde M.Ö 8 yüzyıl içinde varlığını sürdürmüştür. Asurlulara bağlı bir alt
krallıktır. Tyana kralları arasında en önde geleni Warpalawa’dır. Daha az tanınan başka krallarda vardır.
Bu krala ait İvriz ve Tyana’da çeşitli kabartmalar yer almaktadır.
Bunların içinde en muhteşemi, tanınmışı İvriz’deki subaşında ki anıttır. Bu aynı zamanda dünyanın ilk tarım anıtıdır. Aynı şekilde Ereğli Ambar deresinde benzer tamamlanmamış kabartması vardır. Konya
Ereğli’deki bu anıtlar çok tanınmış olduğu için burada yer veremeyeceğim. İnternet ve Web sitemde mevcuttur.
Kemerhisar bir ev temelinde 1860 yılında iki parça halinde Warpalawa kabartması bulunmuş iki parça birleştirilmiş olup halen Gülhane Parkı İstanbul Şark Eserleri Müzesindedir.
Bölge Hitit eserleri yönünden çok zengindir. Son zamanlarda yeni yazılı belgeler ele geçmektedir. Bunlara bir örnek 2012 yılında çiftçi Abdullah Arı tarafından Bor Bağdüz’de yeni bulunmuş bir Hitit anıtı vardır.
Bulunan Bazalt Stel 2.35 m boyunda ve 1 m genişliğindedir. Bulunan bu anıt eserde uzun Luvi dilinde hiyoroğlif yazı bulunmakta ancak yazının büyük kısmı kırıktır.
Yazılar İvriz Kabartmasındaki ifadelere benzemektedir.
Hititler iki çeşit yazı kullanılmıştır. İmparatorluk çağında (M.Ö 17-16 yüzyıllar) sadece devlet yazıtlarında ÇİVİ yazısı kullanılmıştır. Daha sonraki çağlarda Hitit hiyoroğlif yazısı yaygındır. Bu anıtlarda kullanılan yazı budur.
Bir örnek olarak Ereğli civarlarında BULGAR MADEN de bulunan yazıt da
WARPALAWA ismi geçmektedir.
Bu yazıtların tümü Büyük Hittitolog J.D. Hawsink (1964-2009) tarafından okunmuş ve internette yayınlanmıştır.
Bu yazıtların tümüne Web sitemin İngilizce bölümünden ulaşmak mümkündür.
Bir örnek olarak Hawkins tarafından okunan Bulgar Maden’deki yazıt şöyledir
“Ben Warpalawa, Tuwana Kralı, Yönetici, Kahraman
Bu üzüm asmasını kendi elimle diktim
Ve bu Tarhunza (Fırtına Tanrısı) bağını kurdum
O benim için büyüyecek olgunlaşacak
Her yıl bu (üzümler) benim için iyi olacak
Bu asmalar 100 kadar …. Üzüm, 100 kadar …. şarap verecek
Ben kral olduğum yıl
Bütün düşmanlar Tarhunza’nın yardımı ile ayağımın altında olacak
……..
Tarhunza bana uzun mutlu günler getirecek Son olarak da bir anıma yer vereceğim. Ünlü Hititolog (1964-2009) Bölgedeki tüm Luvice hiyoroğlif yazıları internete yerleştirmiş bende onların hepsini Web sitemin İngilizce bölümüne yerleştirdim. Burada hepsine ulaşılabilir.
Bir istisnası vardı 1986 Ereğli’de bulunan bir taş iki dilli idi (Bilanguage) Luvice ve Fenike dili, bunun çevirisi yoktu. Merak ettim araştırdım, bu çeviri üstadın basılmış kitabında imiş, “Corpus of
Hieroglyphic of Luvien Inscriptions” Kitabı edinmek istedim, Amerika’da bir arkadaşımdan soruşturdum, kitabın fiyatı 00 doların çok üstündeydi, üzülerek almaktan vazgeçtim
İkinci olarak Fenike dilinin buralarda ne işi var diye çok düşündüm.
Fenikelileri incelediğimde o çağlarda Adana civarında bazı yerlerin
Fenikeliler tarafından yönetildiğini öğrendim.
Yazıma iki fotoğraf ekleyeceğim. İstanbul Şark Eserleri Salonunda
Warpalawa kabartması ile 2012 bulunan Bor Bağdüz anıtı