AKYAKA ve YAKIN ÇEVRESİNDE YAZITLAR VE ONLARDAN GELEN BİLGİLER III
Bundan önce yayınlanan (Devrim Gazetesi 14 ve 15 Mayıs 2018) iki yazımda Akyaka ve Gökova mahallelerinde bulunmuş yazıtlardan bahsetmiş ve bir yazıtı orijinali ve Türkçe çevirisini vermiştim.
Burada şunu gene vurgulamak isterim. Akyaka (İdima) bu yönden çok büyük zenginlik sergilemektedir.
Bu yazımda ise 2 başka yazıt tanıtılacaktır.
TANRIÇA LETO AFRODİT İSMİ GEÇEN YAZITLAR
Hristiyanlık öncesinde Akyaka Eski İskele mevkiinde bir Leto ve Afrodit tapınağının olduğu konusunda yazıtlardan bilgiler gelmektedir.
Tanrıçalara tapınmaları yöneten rahipleri konusunda bilgiler yer
almaktadır. (Yazıt 608)
Nitekim Akyaka’da bugün eski Akyaka belediyesi önünde toplanmış mimari parçalarda tapınakta kullanılmış olabilecek yivli kolonlar görülmektedir.
Bir kısmı kırık yazılı taşın üçüncü satırında Afroditis kelimesi okunabilmektedir. Yedinci satırda ise Apollon ismi görülmektedir.
George Bean Carian Coast III sayfa 78, 10 (608) nolu yazıtla ilgili bulunan bilgiler şöyledir.
Akyaka köy içinde eski bir evin duvarında bulunmakta idi. (Sarıoğlu'na ait ev halen yeniden yapıldı). 26 cm yüksekliğinde, 41 cm genişliğinde, kalınlığı belirlenemeyen blok. Harf yükseklikleri
yukarıda 18 mm, aşağıda 13 mm ye düşüyor. Sonraki yazılan kısmın M.Ö. 2. yüzyıla ait olduğu kanısına varmış bulunuyorum.
Yazıt bir defada yazılmamıştır. Öyle görünüyor ki isimler yıl yıl eklenmiştir. Ancak ilk yedi satır tek yazıcı tarafından taşa kazınmıştır. Ancak yer isimleri maalesef kayıptır.
Dördüncü satırda Koteitis bilinmeyen bir yer ismi olduğu güvenle kabul edilebilir. Parea yönetiminin (Rodos) bir parçası ve İdima yakınlarında bir yer olmalıdır. Böyle bilinmeyen pek çok yer isimleri
Parea'da görülmektedir. Patereus (Pat..) isminin etnik bir topluluk olduğu sanılmaktadır. (7 satır)
1998 yılında Sarıoğlu ailesine ait yukarı köy meydanındaki ev yıkılırken son anda bu yazılı taş kurtarılmış. Gökova Akyaka'yı Sevenler Derneğinde korunmuştur.
2015 yılında bu yazının yazarı MEHMET BİLDİRİCİ tarafından koruma altına alınması için dilekçe verilmiş ve tarihi taş Muğla Müzesine kaldırılmıştır. Değerli taş uzun yıllar Gökova Akyaka’yı Sevenler
Derneği tarafından korunmuştur, adı geçen derneğe teşekkürü bir borç bilirim.
Yazıtın orijinali ve bir fotoğrafı yazıya eklenen 1 ve 2 resimlerdedir.
İKİNCİ ÖRNEK
İDİMALILAR BİRLİĞİ " "KOINON TO IDIMION"
M.S 1. yüzyılda Roma İmparatoru Vespasianus adına dikilmiş, Akyaka Eski İskele bulunmuş ancak bugün kayıp olan bir yazıtta "İDİMALILAR BİRLİĞİ" “KOINON TO IDIMION” adlı bir birlikten söz edilmektedir.
(Yazıt 607)
Tarihi İDİMA kenti, bölgenin coğrafyasına bağlı olarak, çeşitli mahallelerden oluşmaktadır. Bunlar arasında idari ve ekonomik düzeni sağlayan, ihracat ve ithalat işlerini düzenleyen bir birlik olduğu anlaşılmaktadır.
Bu birlik yönetim organlarını nasıl seçiyor, atama nasıl oluyor. Şimdilik bir şey söylemek mümkün değildir. Ancak bu birliğin kentin mahallelerini, kalelerini, Eski İskelede bulunan limanını, ticari
mallarının giriş çıkışlarını düzenlediği düşünülebilir. Gerçekten M.Ö. 2. yüzyıldan, M.S 1. yüzyıl sonuna kadar bu yörede yoğun bir ticari yaşam olduğu, pek çok yabancının bugün olduğu gibi buraya çalışmak için geldiği anlaşılmaktadır. Bu dönemde yöre, M.Ö. 2. yüzyıldan 1. yüzyıla kadar Rodos tarafından Rodos Karşıyakası (Rhodian Parea) olarak yönetilmiş, daha sonra Roma İmparatorluğu'na katılmıştır.
Bahsedilen kayıp olan yazıt 1886 yılında Eski İskelede Fransız araştırmacısı Cousin tarafından tespit edilmiştir..
Yazıtta ekleme görülmüştür. Vespasianus isminin sonradan Domitianus adına değiştirilmiş olduğu sanılmaktadır. Üçe bölünmüş levha halindedir..
İdimalılar Birliği tarafından onurlandırılmak için dikilen yazıt da ismi geçen (Titius Flavius Vespasianus (69-79) yılları arasında Roma İmparatorudur. Kalipolis kenti Duran çiftlik mevkiinde ayrı bir yazıtı
olan ve sonradan ismi bu yazılı taşa ismi kazınan İmparator (Titius Flavius Domitianus (81-95) yılları arasında imparatorluk yapmış olup, Vespasianus'un küçük oğludur.
Bu yazıt Roma dönemine ait tek yazıt olup İdima'nın tam olarak Roma yönetimine girdiğini de belgelemektedir.
(devam edecek)