KONYA OVASI SULAMA PROJESİ
Şubat ayında 10 gün oğlumun davetlisi olarak Konya’da geçirdim. Bu arada Konya için çok önemli bir konu olan Konya Sulaması hakkında incelemelerde bulundum.
Önce bir ön bilgiler vermek isterim.
Konya ovasında bol su kaynağı BEYŞEHİR Gölüdür. Beyşehir Gölü bir baraj gibidir. Kendisine gelen suyu bir baraj gibi Konya Ovasına doğru akıtır. Bu sular doğal bir Beyşehir çayı veya kanalı ile Suğla Gölüne akar. Suğla Gölü düdenleri (Su çeken tüneller) olan bir göldür. Bu
gelen sular bu düdenler tarafından çekilir ve kaybolur. Sular çok geldiğinde ise Suğla Gölünün düdenleri bu suyu çekemez ve göl dolar ve taşar gene kısmen bir doğal çaydan taşarak ve Bozkır’dan gelen Çarşamba çayı ile de birleşerek Konya Ovasında su baskın ve su
birikimlerine sebep olur.
Diğer bir deyişle bu durum Konya Ovasında ya kuraklık ve ya da bataklığa sebep olur. Bunun önüne geçmek için Osmanlı Hükümeti o zaman Konya’da valilik görevinde olan Avlonya’lı (Arnavutluk) Ferit Paşa’nın öncülüğünde bir proje geliştirilir. 1903-1908 yılları arasında proje ve su ölçüm ve keşif çalışmaları yapılır. Konya Ovası Sulaması Projesi (KOS) gerçekleştirilir.
Beyşehir gölünden alınan su Suğla Gölüne geldiğinde baypas edilerek (yeni açılan bir kanalla) kanal kazımı devam eder, Mavi Boğaz olarak bilinen bir kanyonun içinden geçirilerek Konya Ovasına, Konya’nın yaklaşık 40 km uzaklıktaki Çumra Ovasına akıtılır. Tabi bu arada gerekli sanat yapıları Regülatörler ve kanalın geçtiği bir su köprüsü inşa edilir.
Bu projenin hazırlanması yaklaşık 5 yıl, inşası ise gene 5 yıl devam eder ve bu dev iş 1913 yılında faaliyete geçer. Beyşehir Gölünden başlayan isale kanalı (iletim) kanalı 217 km olup su taşıyan su kanal toprağa kazılmadır ve debisi 22 m3/s dir.
Cumhuriyet dönemine Osmanlı döneminden iki su projesi gelmiştir.
İstanbul Terkos İçmesuyu ve Konya Çumra Sulama Projesi ve pek çok halk tarafından işletilen halk sulamaları…
Konya Ovası Sulaması döneminin dünyadaki 10 projesinden biridir.
Bu projede Konya Valisi Avlonyalı Ferit Paşa’nın ve Alman Mühendisi A. Waldorp’un büyük emeği vardır.
Proje birim fiyat usulü ile yaptırılan ilk projedir.
Burada kısaca özetlemeye çalıştığım bu dev proje hakkında geniş
bilgiler 1994 yılında yayınlanan “Konya Tarihi Su Yapıları isimli
yayınımın
www.mehmet bildirici.com
Türkçe 1.1. 4 Bölüm 89-130
sayfalarında geniş şekilde yer almaktadır. Bu konuda en kapsamlı
bilgiler buradadır.
Bu proje 1960’lı yıllara kadar bölge kalkınması ve ekonomisine çok
katkı yapmıştır. Ancak bu tarihlere gelindiğinde yetersiz kalmaya
başlamıştır.
Çeşitli iyileştirmeler yapılmış ancak Konya kapalı havzası sulaması ve
Konya İçmesuyu Temini için araştırmalar zorunlu olmuştur. 1986
yılından itibaren Göksu nehrinden Konya kapalı Havzasına su çevirimi
gündeme gelmiş, çeşitli etütler ve sondajlar yapılmış ancak bir
ilerleme sağlanamamıştır.
2002 yılında zamanın Başbakanı R.T. Erdoğan tarafından projenin gerçekleşmesi için ilk adım atılmış ve Hadim yakınlarında yaptırılan Bağbaşı Barajından su 18 km uzunluğunda ve 4 metre çapında Mavi Tünel ile Konya Ovasına aktarılmıştır. Aktarılan su yıllık 364 milyon m3 olup Mavi Boğaz’da eski su iletim hattı ile buluşmuştur.
Bu çok çok önemli konu Konya için bir milattır. 2002 de başlayan ve
yaklaşık tamamlanması 2-3 yıl daha sürecek bu proje Konya’da her şeyi değiştirecek niteliktedir.
Pekiyi Almanlar tarafından yaptırılan proje ne olmuştur? Tamamen yeni proje altında ya da proje dışında kalmış, Almanlar tarafından yaptırılan sanat yapıları terk edilmiştir.
Şunu özetle vurgulamak isterim, 1903-1913 yılları arasında gerçekleştirilen proje bugün arazide yoktur. Bunu şu an incelemek mümkün değildir. Bu proje sadece yukarıda belirtilen yayın içinde yer almaktadır.
Göksu nehri üzerinde Hadim yakınlarında yaptırılan Bağbaşı barajı ile yetinilmemiş çok daha uzaklarda Göksu’nun kolları ile üzerinde yaptırılan Bozkır ve Hadimi barajlarında toplanan sular çok çetin bir coğrafya içinde dağlar arasına tüneller açılarak Bağbaşı barajına sular aktarılmıştır. Bu nokta çok çok önemlidir.
Özet olarak böyle bir projenin benim inceleme yaptığım ilk proje üzerine inşa edilmesi ve Konya Ovası sulamasını kökten çözecek böyle bir proje gerçekten beni hayran bırakmıştır. Bir iki yıldan bu yana
üzerinde esasen çalışmakta idim.
Bu defa Konya ziyaretimde bu tesislere ait fotoğraf çekme ve çekilen fotoğraf ve bilgilerden yararlanma imkânım oldu.
Ben de şimdiye kadar derlediğim yörenin kültürel tarihi değerlerini ekleyerek bir yayın şekline getireceğim. Kendime kolay gelsin diyorum
1908 yılında yapımı tamamlanan Beyşehir Regülatörü eklenmiştir.