MİLET KENTİNDEN ÇIKMIŞ DÜNYANIN İLK VE TEK KENT PLANLAMACISI HIPPODAMOS (M.Ö 498-408)

MİLET KENTİNDEN ÇIKMIŞ DÜNYANIN İLK VE TEK KENT PLANLAMACISI

 

HIPPODAMOS (M.Ö 498-408)

 

MEHMET BİLDİRİCİ

 

Bir kent devleti olmasına karşı dünyada bir imparatorluk gibi izler bırakmış olan Milet kentinden (Aydın) dünyanın ilk kent planlamacısı çıkmıştır. Bugün Mimarlık mesleği yanında “Kent Planlamacılar

bulunmakta, bunların ayrı meslek odaları vardır. Kent Planlamacıların Babası HIPPODAMOS kabul edilmektedir.

Hippodomas’ın Milet kentinde doğduğu bilinmekte birlikte hayatı hakkında bilinenler son derece kısıtlıdır. Çeşitli kaynaklarda yaşadığı tarihler için farklı tarihler yer alır.

Bilindiği gibi, Pers  (İran) yönetimine giren Milet M.Ö 499 tarihinde büyük isyan başlatmış ve 5 yıl boyunca bağımsızlığını kazanmış ancak 5 yılın sonunda Persler isyanı bastırmış ve Milet kentini yakıp

yıkmıştır. M.Ö 479 yılında kurtarılan Milet yeniden inşa edilmiştir.

Burada Şehir Plancısı Hıppodamos görev almıştır.

Hippodamos kent planında ızgara planı uygulamış, birbirini kesen caddeler elde edilmiştir. Planlama da ele alınan nüfus 10.000-15.000 kişidir. Bugünün mega kentleri göz önüne alındığında ne kadar küçük.

Milet kenti bugün gezilirse dev eserler karşınıza çıkar ancak bunlar genellikle Roma dönemi eserleridir. Hellenistik Milet onun Felsefe Okulu (Thales’in) ve 60 üzerinde koloni kurmuş Milet ortada yoktur.

Tekrar Hıppodamos’a dönersek onun planı, Atina’nın Liman kenti Pire’de, Rodos’ta, İtalya’da Thurini kentinde, Anadolu Priene kentinde (M.Ö. 450) uygulandığı kabul edilmektedir.

Hıppodamos’un Güney İtalya’da öldüğü ve orada olan Pitagoras Okulu’na mensup olduğu kaynaklarda geçmektedir.

Bu bilgiler çok çeşitli kaynaklardan, özellikle aynı bölge de yaşayan Adnan Akarca’nın yazılarından yararlanılmıştır.

Bunlara ilaveten 1993 yılında DSİ tarafından görevli olarak Tarihi Su Yapıları araştırmaları sırasında Trabzon, Samsun ve Sinop’u araştırma fırsatı yakalamıştım. Burada elime geçen ve halen fotokopisi arşivimde olan İngilizce “Topography of Pontos” kitapta Sinop kenti detaylı inceleniyordu. Burada iki ana kara ince bir kara parçası ile birleşiyor ve bu kara parçasının iki tarafı da farklı deniz idi. Buna

berzah? deniliyordu. (İngilizce Istmus). Bu alanda Hippodamos planı uygulandığı plan ile belirtiliyordu. Selçuklu döneminde çok önemli kent olan Sinop’ta Selçuklu eserleri bu kent planı üzerine

yerleştirilmişti. Geçen yazımda belirttiğim gibi Sinope (Sinop) M.Ö. 8 yüzyılda Milet tarafından kurulmuştu. Yani burada adadan geçen 2800 yıldan sonra Hıppodamos planı burada yaşıyor, nefes alıyordu. !!!!!!!

Aynı M.Ö. yüzyılda Kzikos (Marmara-Bandırma) Milet tarafından kurulmuştu, ancak yaklaşık 1000 yıl önce terkedilmiş, toprak altındaydı. Ben burada da Hippodamos planının uygulandığını sanıyorum.

Zira her iki kent (Sinop ve Kzikos) benzerliği olan iki kenttir, Kapıdağı Anadolu karasına ince bir kara parçası ile birleşmiş ve her iki tarafında limanları vardı.

YAZARIN DİĞER YAZILARI