BÜYÜK PERS KRALI KRUS (CYRUS) MÖ 66-530
MEHMET BİLDİRİCİ
MÖ 7 ve 6 yüzyıllar Orta Doğuda uygarlıkların bir arada buluştuğu çok önemli bir coğrafyadır. Günümüzden beş bin hatta daha eskiye inen zamanlarda Mısır'da Eski Mısır uygarlığı, Mezopotamya'da Sümer, Akad Babil krallıkları kurulmuş, Lübnan'da tüm Akdeniz'de ticareti elinde tutan Fenike kent devletleri, Filistin de bir kabile yaşantısı süren İbrani kabilesi, Anadolu'da Hitit İmparatorluğu kurulmuş çeşitli inanışları, uygarlıkları ortaya çıkmıştır..
Bu defa İran'da Med Krallığına son veren ve son Med Kralının Astyades'in kızıyla evlenen BÜYÜK KURUS MÖ 559 tarihte kuvveti PERS İmparatorluğunu kurmuştur. Kralın ismi eski Farsça'da Darayavus İbranice de Dayaves olarak geçer.
Bu tarihlerde Babil Krallığının başkenti BABİL kenti yüzbinlerle ifade edilen nüfusuyla Dünya'nın adeta kültür başkentiydi. Dünyada şimdiye kadar Babil kentinde olduğu kadar çeşitli uluslar bir araya gelmedi diyebiliriz.
Büyük Krus (Krallığı MÖ 559-530) önce Anadolu da mali ve ekonomik konularda öncü önce başkenti (Sardes -Manisa) olan Lidya'yı almış, İyonya ve Anadolu kıyılarındaki bağımsız Grek kent devletlerini hâkimiyeti altına almıştır. Anadolu'yu Pers kralları MÖ 545- 330 yılları arasında Büyük İskender gelene kadar yönetmişlerdir.
Muğla Milas ve Halikarnas'ta (Bodrum) hüküm süren Mousolos Perslerin atadığı bir satraptır. Mousolos bir satraptır, bir validir ama Karia'da bir kral gibi hizmetleri olmuştur.Karia tarihinin en önemli kişisidir.
Büyük Krus MÖ 516 yılında Babil kentini almış ve Beniisrail kavminin Kudüs'e ger dönmelerine izin vermiştir.
Bu tarihlerde İyonya'dan THALES ve PYTAGORAS (Pisagor) Avrupa uygarlığının kurucusu kabul edilmekte ve fiziki olayları akıl yöntemi ile çözmeyi başlatan kişidir. Doğa filozofları ve eski Yunan da büyük gelişmeleri başlatan kişiler olarak kabul edilir. Her ikisi de uzun zaman Mısır ve Babil'de yaşadıkları bilinmektedir.
Daha önce Girit ve Pelepones'te gelişen Grek uygarlıklarının MÖ 14 yüzyılda karanlığa büründüğü görülmektedir. Bugün dünya uygarlığının temeli olan ESKİ YUNAN düşünce ve felsefesinin özellikle Thales ve Pisagor ve arkadaşlarının gayreti ile ilk önce İYONYA'DA canlandığı daha sonra kültür merkezinin Atina'ya ve daha sonra Mısır İskenderiye (Alexandria) kentine kaydığı düşüncesini taşıyorum.
M.Ö 516 da o günün en büyük kenti Babil Büyük Kros'un eline geçmiş o güne kadar uygarlıkların ortaya çıktığı tüm tarihi coğrafyaya hâkim olmuştur. Tüm uygarlıklar elinin altınadır.
BU ÇAĞDA DÜNYANIN BAŞINA BÜYÜK KRUS GİBİ BİR KRALIN GELMESİ İNSANLIĞIN BİR ŞANSIDIR. Diye düşünüyorum.
Büyük Krus farklı bir din ve ulustan gelmesine rağmen çok farklı bir kraldı. Dini ve yaşantısı ne olursa olsun emrindeki halklara müdahale etmemiştir. Asla kendi inançlarının kabulü içim bir çaba sarf etmemiştir.
Hükmettiği yerlerde elbette siyasi bir disiplin ve vergi uygulaması yapmış insanların inanışlarına ve yaşam tarzlarına karışmamıştır.
Örnek olarak Mousolos'u satrap olarak seçmiş onun ülkesinde Helen kültürünün gelişmesi için yaptıklarına karışmamıştır. Anadolu'da Pers işgali altında Helen kültürünün Büyük İskender öncesi geliştiğini görüyoruz. Anadolu halkı hekimlikte mimarlıkta daha gelişmişlerdir. Persler Anadolu halkının bu bilgilerinden İran'da dahi yararlanmasını bilmiştir. İran'da kurduğu kentlerde Helenlerin mimarisinden de yararlanmıştır.
Krus tamamen farklı bir inanç sistemine sahip İsrail oğullarının Kudüs'e dönmesi için ferman çıkarmış Süleyman Tapınağının yeniden yapımı için onlara yardımda bulunmuştur.
Büyük Krus'un dini nedir kısa onu da açıklamakta yarar vardır. Persler daha önce gelen Medlerin dini Zerdüşt dinindedir.. Bu isim batı dillerinde Zaraosta diye bilinir. Çok eskiden beri kurulmuş TEK TANTI inancına dayanan bir dindi ama hakkında bilinenler efsaneleşmiş söylemlerdi. Zerdüşlük dininin ölümden sonra dirileceği ve hesap sorulacağı, gibi bugün ki inancımızda olan pek çok ortak noktalar bulunuyordu. Bu dinin esasları Zend Avesta isimli bir kutsal kitapta toplanmıştı. Kitabın dili eski bir İran dili Acestaca idi. Bu dilin Zaza denilen Türk vatandaşlarımızın dili ile büyük benzerlik gösterdiği çok ilginç. Zerdüşlük hakkında Türkiye'de yayın çok azdır, Ama kültürlü kişilerin bilmesi gerekir.
Sonuçta Krus ve sonrası olaylar bütün yollar Roma'ya gider diye bir söz var onun gibi bütün kültür ve inançların BABİL'DE toplandığı birbirine çok şeyler verdiği ve çok şeyler aldıkları ve kültür ve inanç dünyamızda pek çok etkileri olduğu görülmektedir.
Bunlar bir kurgu olduğu düşünülebilir. Tarihi, arkeolojik bilgilerim okuduğum kitaplar bana hep BABİL demektedir.
Yazım ekine Büyük Krus'un İran Pasargade kentinde ki anıtsal mezarı eklenmiştir.