MEHMET BİLDİRİCİ
Bir önceki yazımda Halide Edip'in Osmanlı dönemindeki hayatı bir Türk Kadını olarak başarıları ve ilkleri özet olarak verilmişti.
Bu yazımda kadınların en önünde gördüğüm bir Türk büyüğü, Türk anası ve ilklerin kadını Türk büyüklerinden Halide Edip Adıvar'ı 1984-1964 konu edeceğim.
Halide Edip hakkında o kadar kitaplar, kendi yazdığı ve hemen hemen hepsi belgesel romanları vardır. Benim yazma sebebim onun kadınlar dünyasındaki boyutlarını ve yaşadığı ilkleri belirlemektir. Edebi kişiliğine girmeyeceğim zira Edebiyatçı değilim. Bu ikinci kısımda Cumhuriyet dönemindeki yaşamı ele alınacaktır.
Halide Edip İngilizlerin isteği üzerine hakkında idam kararı çıkarılması üzerine eşi ile 1920 yılında Ankara'ya geçti ve Kurtuluş Savaşına katıldı. Mustafa Kemal'e İngilizcesi ile yabancılarla görüşmesinde yardımcı oldu Kadın olarak Onbaşı rütbesi verildi. Kurtuluş savaşı vatanını kurtarmak için Türk insanının kadını ve erkeği ile yaptığı toptan ulusal bir savaştır. Ayşeler Fatmalar mermi taşımıştır ama yönetim kadrosu ile çalışan başka bir Halide de yoktur. Bu da bir ilktir. Halide Edip başka kişilerle Amerikan Mandası düşüncesini savunmuştur ama bu tez tartışılmış ve reddedilmiştir. Bu konuda sonraları bu düşüncede yanıldığını ve Mustafa Kemal'in haklı çıktığını söyleyecektir.
Cumhuriyet kurulmadan önce eşi Dr. Adnan (Adıvar) Sağlık Bakanı olarak görev yapmış ama Cumhuriyet'in ilanından sonra Dr. Adnan muhalif Terakkiperver partisinde yer almış karı koca Mustafa Kemal ile görüş aykırılığına düşmüş ve 1926 yılında ülkeden ayrılmışlar 1940 yılına kadar yurt dışında yaşamışlardır.
Genellikle İngiltere, Fransa ve Amerika'da boş durmamış Türk Edebiyatını batıda tanıtmak için çok çeşitli toplantılara katılmıştır. Pakistan ve Hindistan'da da toplantılar ve ziyaretler yapmıştır. Yurt dışında tanınmış bir Türk kadını ve yazarı olmuştur.
1940 yılında yurda dönmüş Profesör unvanı verilmiş, İstanbul Üniversitesinde İngiliz Filolojisini kurma görevi verilmiştir. Türkiye'de 1940 yılında Profesör unvanını alan ilk kişidir.
1950 yılında İstanbul'dan Demokrat Partiden Milletvekili seçilmiştir. Türk kadını kendi Mücadelesi ile 1950 seçimlerinden itibaren Büyük Millet Meclisinde bulunmaya başlamışlardır. Halide Edip ilk öncü kadın milletvekillerinden biridir.
Sonuç olarak eşi Adnan Adıvar'ı (1882-1955) 1955 yılında kaybetmiş, ilk evliliğinden iki oğlu olmuş küçük oğlundan Ömer Sayar isimle okuttuğu bir torunu ve annesinin önceki evliliğinde bir ablası vardır. Onun kızı küçük oğlu ile evlenmiştir.
1964 yılında İstanbul'da vefat ermiş Merkez Efendi Mezarlığında eşinin yanında toprağa verilmiştir.
Halide Edip yurt içi ve yurt dışında en fazla kitap yazan Türk kadınıdır. 1909-1963 yılları arasında 21 roman, 4 hikâye kitabı, 2 oyun ve 2 Anı kitabı yazmıştır.
1909: Heyulâ 1909: Raik'in Annesi 1910: Seviyye Talip 1912: Handan 1912: Yeni Turan1913: Son Eseri 1918: Mev'ud Hüküm
1923: Ateşten Gömlek 1923: Vurun Kahpeye 1924: Kalp Ağrısı
1928: Zeyno'nun Oğlu
1936: Sinekli Bakkal 1937: Yolpalas Cinayeti 1939: Tatarcık
1946: Sonsuz Panayır 1954: Döner Ayna 1958: Akile Hanım Sokağı 1958: Kerim Usta'nın Oğlu
1959: Sevda Sokağı Komedyası 1961: Çaresaz1963: Hayat Parçaları
Hikâye
1911: Harap Mabetler 1922: Dağa Çıkan Kurt 1963: İzmir'den Bursa'ya 1974: Kubbede Kalan Hoş Seda
Anı
1962: Türkün Ateşle İmtihanı 1963: Mor Salkımlı Ev
Oyun
1916: Kenan Çobanları 1945: Maske ve Ruh
Benim de Halide Edip ile anılarım vardır. 1957 yılında İstanbul Teknik Üniversitesini kazandım ve Beyazıt Koska semtinde Konya Talebe yurdunda kaldım. Kaldığımız bina bir paşa konağı küçük bir bahçesi vardı. Bina Laleli Ana caddesinin güney tarafındaydı. Bir gün rahatsızlanmış üniversiteye gidememiş yurtta kalmıştım. Bahçede yaşlı ak saçlı bir nine dolaşıyordu benimle konuştu ve nerede okuduğumu sordu birkaç cümle konuştuk. Ama ben kim olduğunu bilmiyordum. Sonra öğrendim o yaşlı nine büyük romancı yazar siyaset kadını Halide Edip Adıvar imiş, yurdun karşısında iki katlı bir evde oturuyordu. Daha sonra Kütüphane penceresinden görüyordum. Biz öğrencilere İngilizce kitap ve dergiler verirdi, Onun verdiği iki Pakistan dergisi halen arşivimdedir.
Halide Edip hayatı hakkında pek çok kitap yazılmış filmler yapılmıştır. Ben bu incelememde aşağıdaki üç incelemeden yararlandım. Bunlar
İnci Enginün Halide & İpek Çalışlar Halide &Torunu Ömer Sayar İnternette yaptığı açıklamalar olmuştur.
Genç kızlarımıza Halide Edip'in güç ve ağır koşullarda neler yapabildiğini göstermek istedim Genç Türk kızlarına başarılar dilerim