Bilim ve Teknik Dergisinin Şubat 2025 Merak Ettikleriniz başlığı altında 60.ncı sayfasında Mesut Erol'un Küresel Isınma başlığı altındaki yazıyı aldım köşeme.
Küresel Isınma Uçak Yolculuklarında Yaşanan Türbülans Riskini Artırıyor mu? başlıklı yazıyı ele aldım.
Hava gibi bölgesel düzensizlikler gösterebilen bir akışkanın içerisinde yolculuk etmek bazı zorlukları beraberinde getirir. Çoğumuzun deneyimlediği hafif türbülanslar, bu zorluklardan en sık görülen ve olağan karşılananlardan biri. Görece daha az rastlanan şiddetli türbülanslar ise uçuş planlarının değişmesi, uçakların yapısal zarar görmesi, yaralanmalar ve hatta ölümle sonuçlanabilen ciddi sorunlara yol açabiliyor. Son yıllarda şiddeti ve sıklığı yükselişe geçen türbülansların, küresel iklim değişikliği nedeniyle olumsuz bir grafik çizmeyi sürdürme eğiliminde olacağı tahmin ediliyor.
Türbülanslar genellikle fırtına sistemlerinin yüksek bulutlar ile ilişkilendirilir. Fırtına bulutları olarak da bilinen bulutlar genellikle dolu, gök gürültüsü, şimşek, şiddetli yağış ve rüzgarlara sebep olur. Bu bulutların neden olduğu türbülansları tahmin etmek ve çevrelerinden dolanmak genellikle mümkündür. Uçak içindeki radar ekipmanlarıyla önceden belirlenemeyen, bulut ya da fırtına gibi görsel işaretler sunmayan açık hava türbülansları ise çok daha tehlikelidir. Bu tür türbülanslar, uçuş ekibine emniyet kemeri ikaz ışıklarını yakma fırsatı sunamayacak kadar aniden ortaya çıkabilir.
Açık hava türbülansları, rüzgarın hızında ya da yönünde meydana gelen keskin değişimlerle ortaya çıkan " rüzgar makaslaması " adındaki etkiden kaynaklanır. Bu görünmez hava hareketi, genellikle büyük bir hareketli hava kütlesinin farklı hızda hareket eden başka bir kütleyle karşılaşması sonucu oluşur. Tıpkı, Ekvator'a kutup bölgeleri arasındaki sıcaklık farkından beslenen "jet akımı" adındaki güçlü rüzgarların, daha yavaş hareket eden bir hava kütlesiyle karşılaştığında olduğu gibi.
Dünya'daki her yer, küresel ısınmadan aynı ölçüde etkilenmez. Kutup bölgeleri, yer seviyesindeki ısınmadan daha fazla etkilenir.
Sıcak havanın su buharını tutabilme kapasitesi yüksek olduğu için Ekvator'un üzerindeki atmosfer bölümünde daha fazla su buharı bulunur. Bir sera gazi olan şu buharı, yoğun olarak bulunduğu yüksek atmosfer bölgelerinin daha fazla ısınmasına yol açar. Kutuplarla Ekvator'un yüksek irtifaları arasındaki sıcaklık farkı arttıkça rüzgarlar hızlanır, jet akımları güçlenir. Bu durum da rüzgar makaslamalarını kuvvetlendirerek açık hava türbülanslarının sıklığını ve şiddetini arttırır.
Açık hava türbülanslarının iklim değişikliği sonucu artış gösterdiğini tahmin eden atmosfer bilimcilerin yürüttüğü güncel bir araştırmada, uydu gözlemlerinin yapılmaya başlandığı 1979 yılından sonraki kırk yılda elde edilen veriler incelendi. Bu dönemde, orta enlemlerde hafif şiddetteki açık hava türbülanslarının ,yüzde 17 artış gösterdiği kaydedildi. Sıklıkla tercih edilen uçuş rotalarının geçtiği bir bölgede, uçakları kontrolden çıkarabilecek ölçüdeki şiddetli açık hava türbülanslarının yaklaşık yüzde 55 artması da çalışmada elde edilen diğer sonuçlardan birisidir.
Küresel Isınma Uçak Yolculuklarında bundan sonraları için tehlike olmaya başladığını unutmamak gerekiyor.